Op de pakjesavond voordat ik in mijn tussenjaar op reis ging, kreeg ik een gedicht van mijn vader. Het heette ‘GanienaGhana’, en op de vier A4’tjes (voor- en achterkant) had hij alle mogelijke gevaren opgesomd, in dichtvorm. Twee maanden later zat ik snotterend op een Schiphol-wc en vroeg ik me inderdaad af wat ik in hemelsnaam aan het doen was.

Ik was een van die jongeren die na de middelbare school geen idee had wat ze wilde studeren. En dus nam ik een tussenjaar. In 2009 was ik de enige van mijn vriendengroep die hiervoor koos. Dat is nu wel anders. Volgens De Telegraaf namen vorig jaar 14.000 jongeren een tussenjaar. Een verdubbeling ten opzichte van 2015. Een tussenjaar blijkt dus populair. Waarom? En wat levert het op?

See you (way) later, Afrikaanse alligator

Na mijn diploma-uitreiking had mijn moeder me een bos bloemen gegeven met een kaartje eraan. “De wereld ligt voor je open”, stond erop. En die wereld begon pas buiten Europa, vond ik. “En Londen dan, met die Britse humor”, probeerde mijn vader nog. But no. De wereld wachtte. Of liever ‘het Afrika voor beginners’, zoals de reisorganisatie me vertelde. Ghana.

Zes weken lesgeven op een schooltje voor de armste kinderen van de buurt, zes weken helpen in een weeshuis. Dat werd de invulling van mijn reis van drie maanden. Ik zag mezelf al staan op Schiphol, een laatste zwaai richting mijn ouders en dan zelfverzekerd het avontuur tegemoet stappen.

Op naar het smoezelige lokaal, waar ik Engelse liedjes zou leren aan de Afrikaanse kindjes. In hun versleten hemdjes zouden ze mij met grote, enthousiaste knikkerogen aanstaren terwijl ik wolkjessommen op het bord schreef. Die ze dan meteen snapten, uiteraard. Had ik toch maar mooi de basis gelegd voor een glansrijke toekomst.  

Expectations vs. reality

Dat was natuurlijk een compleet waanidee. Ik bleek, naast vuurrode warmte-uitslag, een extreme vorm van heimwee te hebben. De eerste paar weken sjokte ik iedere ochtend met mijn veel te westerse zonnebril door de armste buurt van Cape Coast, om de tranen enigszins te verbergen.

De kindjes keken me ook niet met enthousiaste, maar met doodsbange knikkerogen aan als ik een wolkjessom opschreef. En bij alles wat op Engels leek, legden ze hun hoofd demonstratief op hun armen. Daar kon ik nog mee leven, maar met de stokslagen die ze dan kregen van hun meester niet. En dus liep ik op de terugweg weer met die zonnebril op m’n kop.

Ik was niet de enige bij wie de realiteit anders uitpakte dan de verwachtingen. Eveline ging bijvoorbeeld op haar 17e naar Italië om Italiaans te leren. “School duurde tot 13.00 uur, daarna was ik vrij. Klinkt heerlijk, was vreselijk. Ik had geen cent te makken, voelde me nutteloos en heb best veel gehuild. Maar naar huis gaan? Dat had gevoeld als falen.”

Sanders reis was wél precies zoals hij het in gedachten had. Hij deed het ‘klassieke’ Azië-rondje: Thailand, Laos, Vietnam en Cambodja. Niet om de Thaise maatschappij te redden, en ook niet om singalongs te leren aan Cambodjaanse weeskinderen. “Mijn reis was eigenlijk een vakantie van drie maanden, inclusief een even lange kater.”

Bij twijfel altijd doen

Drie verschillende invullingen, drie verschillende belevingen. Maar achteraf raadt Eveline het, ongeacht haar mindere ervaring, iedereen aan om een tussenjaar te doen. Net als Sander, net als ik.

Mijn heimwee-tranen maakten na een paar weken plaats voor een innerlijke trots: ik stond toch maar mooi voor een klas vol kinderen op mijn achttiende. En na zes weken gaf een meisje zowaar het goede antwoord op een wolkjessom.

Eveline werd ondanks alles verliefd op Italië en besloot Italiaans te gaan studeren, waar ze nooit spijt van heeft gehad. En Sander? “Ik had niet de intentie om ‘mezelf tegen te komen’ in een Vietnamese tempel. Ik wilde gewoon nog één keer op boevenpad. Dat is gelukt.”

De onvermijdelijke vraag: ‘En, wat heb je ervan geleerd?’  

Weet je na een tussenjaar zeker wat je wilt studeren? Nee. Biedt het de garantie dat je jezelf beter leert kennen? Het antwoord is ja. En als daar een studiekeuze uitkomt, dan is dat mooi meegenomen. Maar het is zeker niet het belangrijkste.

Eveline: “Je bent op jezelf teruggeworpen en daar leer je heel veel van. Als je meteen gaat studeren, kun je gewoon doen wat er van je verwacht wordt. In je eentje op een vreemde plek, ben je gedwongen om uit te zoeken wat jij zélf nou eigenlijk wilt.”

Wat Sander leerde? Dat je jezelf ook gewoon iets mag gunnen. “Ik kwam 7 kilo zwaarder, en 7.000 euro lichter terug. Mijn tussenjaar was een investering in mezelf. Stress-release na mijn bachelorscriptie en een laatste zuipvakantie voordat het serieuzere leven begon. Het was fantastisch.”

En ik? Ik koos na mijn tussenjaar twee keer de verkeerde studie, en startte drie jaar na mijn Ghana-avontuur pas op de Schrijversvakschool. Daar vond ik eindelijk wat ik zocht: een opleiding waar ik zélf leerde schrijven, in plaats van over andere schrijvers te leren.

Maar anders dan vóór mijn tussenjaar, maakte ik me in die drie zoekende jaren niet al te veel zorgen. De drie maanden in mijn eentje in Ghana leerden mij namelijk dat ik mezelf kon redden, in wat voor situatie dan ook. Dat gaf mijn zelfvertrouwen zo’n boost dat ik wist dat het met die studie - of zelfs zonder - ook wel goed zou komen met me.

Als ik nu, bijna tien jaar later terugdenk aan mijn GhanienaGhana-avontuur, krijg ik nog steeds een gigantische grijns op m’n smoel. En eigenlijk is dát al reden genoeg om een tussenjaar te nemen. GawelnaGhana, dus. En neem tissues mee voor op de Schiphol-wc.