Hoe blijf je positief bij tegenslag? Hoe bewaar je de rust, vertrouw je op jezelf en maak je het beste van elke situatie? Daarover ging Remy Gieling (hoofdredacteur van Sprout) in gesprek met twee grootheden op het gebied van persoonlijk leiderschap: Ineke Kooistra en Arjan Erkel. 

Kijk het gesprek hieronder terug, luister de podcast of lees in dit artikel de highlights uit het gesprek.

Ineke Kooistra is sinds 2013 CEO van YoungCapital, dat onder haar leiding explosief groeide. Tot de coronacrisis. In één maand ging het bedrijf van groei naar krimp en moest Ineke moeilijke beslissingen maken. Desondanks is zij een baken van rust, positiviteit en daadkracht.

En als iemand weet hoe je het beste maakt van een lockdown, dan is het wel Arjan Erkel. Hij werd in 2002 ontvoerd en 607 dagen gevangen gehouden in Dagestan. Hij wist zijn gevangenschap te overleven, door kansen te zoeken om contact te maken met zijn ontvoerders, zichzelf kleine doelen te stellen en voorzichtig de grenzen op te rekken.    

“In 2002 was het het einde van de burgeroorlog in Tsjetsjenië”, vertelt Arjan. “Ik werkte daar voor Artsen zonder Grenzen, toen ik werd ontvoerd. Gewapende mannen sloegen me half dood, zetten een pistool op mijn hoofd en trokken me de auto in. Ik kwam in een hokje van anderhalve meter terecht. Tegenover me zag ik bivakmutsen en kalasjnikovs. Mijn leven hing aan een zijden draadje.”  

Je was de controle over je leven kwijt.

Arjan: “Ja, en in zekere zin doet corona hetzelfde. Wat gaat Mark Rutte nu bekendmaken? Welke kaders geeft het RIVM af? Ga je je wel of niet aan de regels houden? Want dat kun je je afvragen. Soms zijn kaders hartstikke goed, maar mensen kunnen er ook rigide van worden. Terwijl je ook zou kunnen kijken wat er gebeurt als je met je teen over de grens gaat.” 

Hoe maak je het beste van een situatie waarover je de controle kwijt bent? 

Arjan: “Binnen de kaders die voor je worden gesteld, kun je altijd zelf nog iets bepalen. Mijn ‘cel’ was bijvoorbeeld 1,5 bij 2 meter. Dat lijkt niks, maar ik maakte daar mijn thuis van. Structuur aanbrengen hielp me. Ik ben bijvoorbeeld veel gaan sporten, push-ups, sit-ups en zo. Dan dacht ik aan hoe trots mijn vriendin zou zijn op mijn sixpack.” 

“Daarnaast ging de competitie aan: ik wilde niet verliezen van mijn ontvoerders. En daarnaast probeerde ik kleine doelen te stellen. Lukte het me om een privilege te krijgen? Krijg ik het voor elkaar om goed contact te maken? Zo kon ik me soms toch een winnaar voelen.”  

Maar soms ben je toch gewoon ook bang of boos? 

Arjan: “Ja, ik lag ook heus weleens te huilen. Je mag tegenslag hebben, je mag verdrietig zijn en je mag dat ook delen. Maar laat het niet de overhand krijgen. Zie ook de kansen die er zijn. En je eigen aandeel in de situatie: wat kun je verbeteren? Ga daarmee aan de slag, ontwikkel je zelf. Zo pak je de controle terug en uiteindelijk heb je er veel profijt van.”

Ineke: “Iedereen heeft emoties. Maar het is belangrijk om je niet te laten meesleuren in die emotie. Ik vind het belangrijk om me te kunnen vermannen.”

Ineke, ook bij jou is er onverwachte tegenslag geweest. Hoe is het als er ineens aan de handrem wordt getrokken in een groeibedrijf? 

Ineke: “Ik heb meerdere crises meegemaakt, dus ik weet dat niet alles eeuwig goed gaat. Er moet altijd een plan B zijn. Zo ook nu.”

“We hebben snel moeten ingrijpen en afscheid van mensen moeten nemen. Dat vinden we vreselijk, want zij zijn ons belangrijkste kapitaal. Maar ook onze grootste kostenpost, en we moeten zorgen dat de kosten in balans zijn. Hoe moeilijk ook, dit is beter dan dingen op hun beloop laten en er te laat achter te komen dat je failliet gaat. Het collectief gaat voor het individu.” 

Hoe heb jij je door deze tijd heen geslagen?

Ineke: “Ik vind dat je bij tegenslag niet moet proberen het in je eentje te redden. Je doet het samen. Mijn team en de bedrijfseigenaren hebben elkaar opgezocht en het probleem gemeenschappelijk gemaakt. Dat helpt.”

 

Je hebt mensen moeten laten gaan. Hoe communiceer je zulk nieuws goed? 

Ineke: “We zijn er eerlijk over en helpen waar we kunnen. Wij kijken bijvoorbeeld of er vacatures zijn die bij ze passen en we zullen ze ook weer bellen als het weer beter gaat. Maar hoe je ook communiceert, dit is moeilijk nieuws. Niet iedereen begrijpt dat we zo snel zulke verdrietige beslissingen moesten nemen. Daarnaast verwachten mensen van mij dat ik de stip aan de horizon zet, maar dat is nu heel lastig. We weten niet wanneer dit klaar is, en dat is ook een antwoord.”

Arjan: “Ik ben het hiermee eens. Je moet eerlijk zijn en het grote plaatje in gedachten houden. Toen ik bij Artsen zonder Grenzen werkte, zag ik vaak mensen die vroegen: ‘Kan ik wat extra’s krijgen?’ Er was vaak een heel legitieme reden waarom die persoon vond dat hij dat nodig had. Maar ik wist dan: dat kan niet, anders kunnen we niet meer elk huishouden geven wat we willen geven. Dat was moeilijk. Ik legde dat zo goed mogelijk uit, maar mensen kunnen of willen het soms even niet horen.” 

Ineke: “Ik vergelijk corona weleens met een berg. Ik sta al bovenaan en heb een prachtig uitzicht. Het liefst wil ik naar anderen die nog aan het klimmen zijn roepen: ‘Kom nou! Het is hier zo mooi!’ Maar dat werkt niet. We moeten het samen doen. Ik heb moeten leren om ook weer een stap terug te gaan. Een bedrijf meenemen doe je stap voor stap, en samen.” 

Wat is persoonlijk leiderschap volgens jullie? 

Arjan: “Dat je zelf verantwoordelijk bent voor je groei en zowel het stellen als het behalen van je doelen.”

Ineke: “Dat je het bewustzijn en de wil hebt om jezelf te leren kennen, zodat je weet waar je kracht en je aandachtspunten liggen. Met die kennis kun je jezelf in beweging brengen, ontwikkelen. Zo kun je jezelf leiden en dan pas kun je anderen leiden.”

Wat doen jullie om te blijven ontwikkelen? 

Ineke: “Ik volg veel seminars, bijvoorbeeld over politiek en technologie. Ik vind het leuk om visies van anderen te horen, maar vind het ook belangrijk om er een eigen mening over te ontwikkelen. Daarnaast vraag ik continu feedback. Daar word je scherp van, het helpt je weg te blijven van hoogmoed. Tot slot moet je gewoon doen, dingen uitproberen. Ook als je ze eng vindt.” 

Arjan: “Ik ontwikkel mezelf door cursussen te volgen, maar ook door gewoon te doen. Om iets in de vingers te krijgen, moet je vlieguren maken, oefenen. Ik ben bijvoorbeeld veel gaan klussen en ben nu bijna volleerd loodgieter.”

Hoe belangrijk is ontwikkelen bij persoonlijk leiderschap? 

Ineke: “Essentieel. Als je jezelf niet kunt ontwikkelen, dan kun je dat ook niet voor anderen doen. En dat is wel de rol van een leider: anderen mooier en beter maken. Daar hoort ontwikkelen bij. Je moet openstaan voor verandering, daar waar het nodig is. Niet zeggen: ik ben nu eenmaal zo.” 

Maar je wilt toch authentiek zijn? 

Arjan: “Authentiek zijn betekent niet dat je geen zelfreflectie meer hebt. Sommige mensen vinden zichzelf perfect zo, waarom zou je dan veranderen? Anderen gebruiken authentiek zijn als een excuus om niet te ontwikkelen. Als je authentiek bent, maar iedereen vindt je een lul, dan zou ik toch kijken of je aan jezelf kunt werken.”

Wat behoud je dan van jezelf en wat niet?  

Arjan: “Ik denk dat je een aantal principes moet hebben waar je niet aan tornt. Op een dag vroegen mijn ontvoerders aan mij of ik homo’s kende. Ze hadden hun kalasjnikovs bij zich. ‘Ja, ik ken wel homo’s’, zei ik. 

‘Heb je ook homovrienden?’ vroegen ze. Het waren radicale moslims met wapens, dus ik ontkende. Daarmee verraadde ik een vriend van mij, en mezelf. Het voelde niet goed. Toen ze daarna vroegen of ik moslim wilde worden, voelde ik dat de grens bereikt was. 

‘Dat doe ik niet.’ zei ik. ‘En ik heb trouwens wel een vriend die homo is.’ Gelukkig leverde dat respect op.” 

Kun je dienen en leiden tegelijkertijd? 

Ineke: “Jazeker, dienend leiderschap is waar ik naar streef. Ik vind dat het allerbelangrijkste, zowel zakelijk als privé: het bewustzijn dat het niet om jou gaat, maar dat je er bent om anderen beter te maken.”

“Dat is trouwens niet altijd soft. Soms moet je een harde waarheid vertellen. Als er in een team iemand zit die niet mee wil of kan, dan ben je geneigd om daar heel lang bij stil te staan. Maar je moet op een gegeven moment ingrijpen. Met die rem op je team in gesprek en zeggen: ‘Je bent een mooi mens, maar functioneel werkt het niet.’ Dat voelt voor die persoon niet dienend, maar dat ben je wel. Voor zowel die persoon als voor het team.” 

Hoe help je mensen om je heen in persoonlijk leiderschap? 

Ineke: “Voor ons zit hem dat in de growth mindset; het geloof dat je alles kunt leren. Die mindset kun je mensen leren, maar je kunt hem ook aanwakkeren met je eigen gedrag en enthousiasme.”

Arjan: “Geef vertrouwen dat mensen ook mogen falen. Dat de reis naar het resultaat op zich al heel leuk is. Eigenaarschap geven, dat iedereen een rol heeft in de reis naar dat doel.” 

Ineke: “Ja, dat is superbelangrijk. Je verantwoordelijk voelen, ook in teamverband. Dan moet je wel heel duidelijk zijn wat je van mensen verwacht: wat is iemands bijdrage aan het teamresultaat? Als team kun je ook een ander helpen om het resultaat te halen.”

Arjan: “En je moet je mensen laten shinen. Vaak gaat de leider met goed resultaat aan de haal, maar dat moet je niet doen. Je hebt ook leiders die zich omringen met mensen die slechter zijn dan zij.” 

Ineke: “Ja, uit angst dat ze door de mand vallen. Dat is geen goed leiderschap. Succesvol zijn doe je niet in je eentje. Dat doe je met anderen, die dingen beter kunnen dan jijzelf. Dat geldt ook zeker voor mij. Ik ben daar niet bang voor, ik vind dat geweldig.” 

Wil jij persoonlijk leiderschap vergroten bij jezelf of je team? YoungCapital biedt hiervoor een speciale training aan: Take Charge. Je leert hierin de leiding over je eigen leven (terug) te nemen en wordt je bewust van jouw drijfveren, talenten en je valkuilen. Je leert je eigen ineffectieve patronen herkennen en doorbreken, zodat je  effectiever werkt en communiceert. Benieuwd? Lees hier meer.

Meer weten over Ineke Kooistra? Lees haar opinie over stress of kijk eens naar haar columns op MT.nl. Meer weten over Arjan Erkel? Check zijn website Arjanerkel.nl